طرح درس «غفلت از گسترش و عواقب آن»
درباره اهمیّت و ضرورت گسترش در ابتدای بازی در ترم های گذشته و همچنین این ترم در همین 2 جلسه گذشته مطالب متنوّع و متعدّدی را بیان کرده ایم . یکی از تفاوت های اساسی بازیکنان آموزش ندیده با بازیکنان آموزش دیده دقیقاً در همین نکته نهفته است . خود بچه ها هم اگر حافظه خوبی داشته باشند و به بازی های اوّلیه خودشان نگاهی ذهنی بیاندازند می بینند که در ابتدا خیلی زیاد با پیاده ها یا وزیر بازی می کردند !
امّا نکته مشترکی
بین بازی بازیکنان مکتب رومانتیک (اهمیّت به زیبایی های شطرنج و تلاش برای قربانی
های زیاد و ترکیب های درخشان در شطرنج) و بازیکنان کلاس ندیده و به اصطلاح ما
پارکی وجود دارد ! آن نقطه مشترک اینست که هر دو می خواهند حریفشان را در همان
ابتدای کار شکست دهند ! امّا تفاوتشان در اینست که گروه اوّل می دانند چگونه ، ولی
گروه دوم نمی دانند !!
بازیکنان ترکیبی و آن ها که هنوز دل در گرو زیبایی های ظاهری و هیجان انگیز شطرنج سپرده اند ، طرفدار گامبی های تند و تیز و گاهاً فراموش شده هستند ! گامبی شاه که شاید در سطح بازیکنان درجه یک آخرین بار توسط کسانی چون تال ، برونشتاین و اسپاسکی به کار رفته ، هنوز برای آن ها جذّابیّت های شگرفی دارد و شاید اگر همین گامبی را با ما بازی کنند ، براحتی ما را ببرند !! این بازیکنان خوب می دانند که آنچه باعث می شود ما بتوانیم در همان ابتدای بازی کار را یکسره کنیم و پشت حریف را به خاک بمالیم ، گسترش است .
پیش بودن ما در گسترش و عقب افتادن حریفمان در گسترش یکی از برتری های 17 گانه ای است که جناب کوتوف برمی شمرند و آن را در بخش برتری های موقت قرار می دهند ! برتری های موقت که 5 برتری را شامل می شوند ، برتری هایی هستند که باید سریعاً از آن ها استفاده شود و الّا از بین می روند یا به قول معروف آب می شوند !! بعدها یاد می گیریم که یکی از راه های استفاده از برتری های موقت تبدیل آن ها به برتری های دائم است ، ولی فعلاً در اینجا نمی خواهیم درباره آن سخن بگوییم !
اینجا می خواهیم بگوییم اگر شما در بازی حواستان به گسترش نباشد حریفتان چه استفاده ها و فرصت های طلایی برای بردن شما می تواند بدست آورد ، همچنین می خواهیم یواش یواش یاد بگیریم چگونه باید از اشتباهات دیگران و بازیکنان آموزش ندیده استفاده نماییم !! یکی از دلایلی که لازم است تا شما با بازیکنان قوی تر از خودتان بازی کنید اینست که آن ها با تنبیه کردن اشتباهات شما باعث رشد و بالا رفتن فهم و علم شما می شوند ! هر باخت به مثابه یک درس جدید می باشد که اگر خوب فهمیده و تعلیم گرفته شود می تواند مقدمه و گامی بلند در مسیر پیروزی باشد !!! البته اگر می خواهید این تنبیه ها خیلی دردتان نیاورد بهتر است از تنبیه های دیگران بیشتر درس بگیرید تا اینکه خودتان هر تنبیه را تجربه کنید !! این خصوصیّت بچه های شلوغ و شیطون است که همیشه می توانند از تنبیه شدن بچه های دیگر درس گرفته و با شیطنت بیشتر تنبیه کمتری را بچشند !!
حالا با هم چند نمونه از این تنبیه ها را ببینیم ، البته قبل از دیدن این چند نمونه بد نیست بدانید هر وقت برتری داشتید بالاخص وقتی برتری شما جزء برتری های موقت بود باید حمله کنید و این حمله ؛ یعنی فشار آوردن روی یکی از مواضع حریف ! خُب دقیقاً باید کجا را بفشاریم تا حریف بیشتر جیغش در بیاید و ما بیشتر بخندیم ؟! معلوم است جایی که ضعف بیشتری دارد و حساس تر است !! این حمله ها معمولاً با تهدید همراه است و وقتی جنبه ترکیبی بیابد بیشتر متوجه شاه حریف می شود ! ببینید :
به پوزیسیون بالا دقت کنید ، این پوزیسیون تنها پس از 10 حرکت به وجود آمده و حالا نوبت با سفید است ، یک نگاه گذرا نشان می دهد که سیاه بجز وزیر به هیچ سوار دیگری دست نزده است و سفید در ازای یک پیاده فیل خود را قربانی داده تا شاه سیاه را به وسط کارزار بکشاند و حالا موقع ضربه نهایی است ! امّا قبل از ضربه نهایی بد نیست به ترتیب حرکات نگاهی بیاندازید :
1 . e4 e5 2 . Nf3 Qf6 ?
ببینید سیاه هم وزیرش را بدون دلیل درست و حسابی زود هنگام خارج نموده و با این کار گسترش خود را عقب می اندازد ، کاری که خیلی از آموزش ندیده ها انجام می دهند !!
3 . Bc4 Qg6 4 . O-O Q.e4
سیاه یادش رفته که مهره های دیگری هم دارد و برای بازی اصولی باید از امکانات موجود بدرستی استفاده نمود نه اینکه مثل آدم های کلّه شق بسیاری از امکانات را ندید و سراغ امکاناتی رفت که جای استفاده شان جای دیگری است . عدم گسترش و پیاده خواری بیجا باعث می شود سفید بخوبی از فرصت به وجود آمده استفاده نماید . ببینید یک بازیکن آموزش دیده چگونه از برتری گسترش به وجود آمده استفاده می کند :
5 . B.f7 + Ke7
سیاه نمی تواند با شاه فیل سفید را ببلعد ، چون با کیش و چنگال کشنده اسب در g5 مواجه شده و وزیرش از دست می رود !!
6 . Re1 Qf4 7 . R.e5 + K.f7
و حالا تهدید و حمله پشت تهدید و حمله !! سفید خیلی خوب می داند که باید این تهدیدات را تا مات یا خسارت سنگین سیاه ادامه دهد و این کار را استادانه انجام می دهد !!
8 . d4 Qf6 9. Ng5+ Kg6 10 . Qd3 + Kh5
و حالا پوزیسیون فوق به وجود می آید که سفید می خواهد کار را خیلی سریع تمام کند .
11 . g4+ ! K.g4 2 . Qh3 + #
مات و تمام !! دیدید چقدر ساده و جذاب بود !! سفید با بکارگیری از نصف امکاناتش و در حالی که سیاه به فکر جلو افتادن کمّیت محدود و بیجا بود توانست براحتی سیاه را ببرد !
خُب مثال بعدی را با هم ببینیم :
پوزیسیون بالا نیز بعد از 11 حرکت ایجاد شده است و باز با یک نگاه می توان فهمید سیاه چقدر در گسترش عقب است !! نگاهی به حرکاتی که منجر به این وضعیت شده اند درس های بسیاری برای ما دارد :
1 . e4 e5 2 . d4 e.d4 3 . c3 d.c3
چه می کند این جناب سفید ! احتمالاً می خواهد گامبی دانمارکی بازی کند و 2 فیلش را در دو قطر حساس و سرنوشت ساز قرار داده و آتش بازی کند !!
4 . Bc4 c.b2 5 . B.b2 Qg5
سفید در ازای 2 پیاده 2 فیلش را در قطرهای اصلی حمله به شاه حریف کاشته و به قول معروف آتشبارش را روشن نموده است ، ولی از سیاه عجیب است که در این وضعیت با وزیرش بازی می کند !
6 . Nf3 ! Q.g2?
و اینجاست که سیاه گول خورده و بند را آب می دهد !
7 . Rg1 Bb4+ 8 . Ke2 !
دقت کنید سفید نیرو و وقت و امکانات خود را با سیاه تعویض نمی کند و با یک حرکت جسورانه که فقط از بازیکنان حرفه ای بر می آید ، تهدیدهای خود را حفظ نموده و بازی فعالانه مقطعی سیاه را در نطفه خفه می کند !!
8 . … Qh3 9 . B.f7+ Kd8
دقت دارید که آتش بازی شروع شده و گرفتن فیل منجر به چنگال و از دست رفتن وزیر می شود !
10 . B.g7 Ne7 11 . Ng5 Qh4
می بینید تهدید پشت تهدید ! اگر یاد بگیرید از امکانات موجود خود بخوبی استفاده نمایید می توانید اینگونه حریف خود را به خطر بیاندازید ! حالا رسیده ایم به پوزیسیون دیاگرام و بد نیست که سیاه جناب امانوئل لاسکر است در سال 1892 یعنی دو سال قبل از اینکه قهرمان جهان بشود !!
و حالا سفید با یک حرکت کار را تمامِ تمام می کند ! ببینید :
12 . Ne6 + #
مات و تمام !
بچه ها به عنوان تمرین در بین بازی های کتاب هایی که دارید (مایزلیس / گشایش های شطرنج) بازی هایی را پیدا کنید که یکی از دو طرف بخاطر غفلت از گسترش در ابتدای بازی باخته است . همچنین می توانید از بازی هایی که در DVDها هست استفاده کنید . باید بتوانید حداقل 3 بازی را در این راستا انتخاب نموده و بنویسید و با صفحه و مهره در خانه آن ها را تمرین نمایید !
با آرزوی موفقیت و سربلندی همه شما عزیزان
