طرح درس «خروج زودهنگام وزیر : خوب یا بد ؟»

 

   در ادامه مباحث گسترش و قوانین شروع بازی ، اشاره داشتیم که این قوانین و دستورالعمل ها را باید با توجه به پوزیسیون موجود و پیشِ رو یا همان وضعیت به وجود آمده ، مورد استفاده قرار داد !! این نکته بسیار مهم بدین معناست که شما نمی توانید چشمان خود را ببندید و بدون توجه سرتان را پایین بیاندازید و یا علی مدد بگویید و همینطور کورکورانه شروع کنید قوانین شروع بازی را که یاد گرفته اید اجرا نمایید !!! بخاطر همین است که حتی در سطوح بالا هم شما می بینید گاهی یک بازیکن تراز اوّل در همان 10 حرکت اوّل گاهی برای یک حرکت تا 10 دقیقه هم فکر می کند !! با اینکه بسیاری از حرکات را کاملاً روشن و اصولی بلد است و نیازی ندارد تا سر بازی آن ها را پیدا کند !!

  علاوه بر نکته فوق گاهی مربیّان عزیز دچار اشتباهی می شوند و آن اینکه به نادرستی روی یک اصل پافشاری نابجا می کنند ، مثلاً آنقدر مسأله قلعه رفتن را مهم می شمارند که شاگردانش از ابتدای بازی فقط در فکر زودتر قلعه رفتن هستند !! یا آنقدر خروج وزیر در ابتدای بازی را غلط می شمارند که شاگردان اصلاً درباره خروج وزیر در ابتدای بازی فکری را به ذهنشان خطور نمی دهند و همین عامل باخت یا از دست دادن فرصت های مناسبی برای آن ها می شود !!!

  چون این نکته بسیار بسیار بسیار مهم است ما با تأکید بسیار بسیار بسیار مهم آنرا تکرار می کنیم که هر پوزیسیون در هر مرحله از بازی خصوصیات خاص خود را دارد و هر پوزیسیون باید حرکت به حرکت مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد !! بله ! امکان دارد 10 حرکت هم بگذرد و ویژگی ها و عناصر پوزیسیون هیچ تغییری نکند ، ولی یادمان نرود امکان دارد دقیقاً با یک حرکت ما یا حریف معادلات حرکت قبل بهم بریزد و تغییر کند !!! بنابراین ما باید تئوری ها را اوّلاً درست و دقیق یاد بگیریم و ثانیاً دقیقاً براساس نیازهای پوزیسیون خود مورد استفاده قرار دهیم !!

  خُب قبلاً گفتیم وزیر قوی ترین مهره در شطرنج است و بیشترین تحرّک را دارد ، همچنین بیشترین ارزش نسبی را دارا می باشد ! همه این ها نشان می دهد وزیر باید درست و بجا استفاده شود زیرا :

·       از دست دادن وزیر بدون بدست آوردن کمیّت متناسب با آن عامل باخت می شود !

·       تهدید وزیر باعث از دست دادن تمپ (زمان) می شود !

·       استقرار غلط یا خروج زودهنگام بدون برتری بخشی آن عامل کند شدن یا عقب افتادن در گسترش می شود !

·       استقرار غلط آن بخاطر برگرداندن وزیر به جای مناسبش گاهی تا 3 تمپ ما را عقب می اندازد !

·       استقرار غلط آن باعث می شود هماهنگی سوارهای خودی بهم بریزد !

و ...

  امّا تمام این عوامل و نکات باعث نمی شود خروج زودهنگام وزیر برای همیشه و همه حالات بد باشد !! بلکه خروج آن را در بیشتر حالات نفی می کند و منفی می شمارد ! خُب در اینصورت باید گفت خروج زود هنگام وزیر چه زمانی مناسب است ؟

  جواب خیلی ساده است زمانی که شما با خروج زودهنگام وزیر بتوانید یک ضربه اساسی و تعیین کننده بر حریف وارد کنید یا جلوی ضربه تعیین کننده ای از حریف را بگیرید !! دقت کنید مورد دوّم کمتر مورد توجه قرار می گیرد !! توضیح نکته بیان شده اینست که :

  وزیر بخاطر ویژگی های خاصّش بیشتر در حملات مورد استفاده قرار می گیرد و حملات معمولاً نیاز به تدارک و زمینه چینی دارند که این مقدمه چینی در شروع بازی یا حتی بخشی از وسط بازی محقق می شود !! امّا گاهی بخاطر اشتباه یا کم دقتی حریف یا دامی که ما تدارک دیدیم ، در همان مرحله شروع بازی موقعیتی پیش می آید که ما می توانیم یک حمله پیروزمندانه را علیه حریف تدارک ببینیم و این کار با خروج و حرکت وزیر محقق می شود !! در اینجا خیلی مهم است که ما بدانیم خروج وزیر نه تنها عیبی ندارد ، بلکه لازم است . این موقعیت ها معمولاً یا حمله ماتی هستند و منجر به مات کردن حریف می شوند یا همراه با بدست آوردن برتری کمّی قابل توجه هستند !! ... امّا مورد بعدی اینکه گاهی حریف می خواهد با یک تعویض ساختار پیاده ای ما را خراب کند (مثل گشایش نیمزوهندی) یا با پذیرش گامبی از ما یکی دو پیاده پیش است و اگر این برتری برایش باقی بماند در ادامه به باخت ما منجر می شود !! در واقع در این موارد و موارد مشابه حریف دارد به ما ضربه کاری می زند !! در اینجا اگر خروج زودهنگام وزیر مانع این ضربه از طرف حریف بشود ، ما می توانیم وزیر را زود گسترش دهیم ، ولی باید یک نکته بسیار مهم را مدّنظر بگیریم و آن نکته اینست که : ما با مهره دیگری و از طریق دیگری نتوانیم ضربه حریف را کنترل و دفع نماییم و اینکه در خروج وزیر شاخه های احتمالی را درست محاسبه نماییم !!

  در پایان برای مثال به چند شروع بازی که در آن ها وزیر زود خارج می شود ، ولی اشکالی ندارد اشاره نموده و بعد چند مثال را با هم بررسی می کنیم ! شروع بازی ها عبارتند از :

 اسکاندیناوی ، نیمزوهندی ، بعضی شاخه های شروع انگلیسی ، بعضی شاخه های دفاع سیسیلی و ...

به پوزیسیون زیر توجه کنید :

  

  این وضعیت بعد از 5 حرکت و در شروع بازی ایتالیایی به وجود آمده است . به ادامه بازی توجه کنید :

6. N.f7   N.f7     7. B.f7   K.f7     8. Qh5+!   g6     9. Q.c5                          

سفید براحتی این بازی را می برد چون بزودی پیاده d4 سیاه را گرفته و یک پیاده جلو می افتد و هم موقعیت جناح شاه سیاه را بهم ریخته است !!

مثال 2 :

این پوزیسیون بعد از 7 حرکت در همان شروع ایتالیایی به وجود آمده و سیاه در آخرین حرکت اسب b4 نموده که کاملاً غلط است !! سفید در اینجا با کیش وزیر در خانه a4 یا اسب سیاه را می گیرد یا اینکه اگر اسب به c6 برگردد با d5  این اسب را می گیرد و با سوار جلو بازی را می برد !!

مثال 3 :

 این موقعیت بعد از 7 حرکت و در شروع بازی گامبی وزیر پذیرفته شده به وجود آمده است . توجه کنید بر طبق اصول شروع بازی اینجا باید یک حرکت گسترشی با سوارهای سبک انجام داد ، ولی با کمی دقت می بینیم که سفید با Qf3! و با یک حمله چنگالی براحتی رخ سیاه را می گیرد !!

مثال 4 :

این پوزیسیون بعد از 8 حرکت از شروع بازی دفاع آلخین حاصل شده ! شما اگر بودید در اینجا برای سفید کدام حرکت را پیشنهاد می کردید ؟

مثال 5 :

در مثال های قبلی خروج زودهنگام وزیر خوب بود و برتری و فایده زیادی در پی داشت ، در اینجا نیز خروج زودهنگام وزیر خوب است برای سفید ولی نه برای کسب برتری ، بلکه برای جلوگیری از ایجاد ضعف در اردوی سفید ، چون سیاه می خواهد با فیل b4 اسب  c3 را بزند و ساختار پیاده ای سفید را ضعیف کند و سفید برای جلوگیری از این کار وزیر d3 می کند تا مانع این کار توسط سیاه شود ! دقت کنید وزیر d2 بخاطر اینکه اسب را آچمز نسبی می کند خوب نیست !!

   حال چند مثال هم برای خروج زودهنگام وزیر و بد بودن این خروج بزنیم :

در این پوزیسیون که بعد از 8 حرکت به وجود آمده سفید Qe2 می کند ، ولی آیا این حرکت فایده اساسی برای سفید دارد ؟!! سیاه هم از این فرصت استفاده نموده و با N.d4 یک پیاده و بعد آتش بازی را براه می اندازد !! چگونه ؟

جناب سفید در این پوزیسیون که بعد از 6 حرکت ایجاد شده می خواهد زرنگی کند و مثلاً یک پیاده بگیرد !! بخاطر همین با وزیر در a4 کیش می دهد تا بعد پیاده c4 را بخورد ، ولی چون یک محاسبه کوچک را ندیده با حرکت b5 از طرف سیاه مواجه شده و فیل را از دست می دهد . طمع بیجا چه بلاها که سر آدم نمی آورد !!!

این پوزیسیون از یک شروع بازی نامتعارف و بعد از 5 حرکت حاصل شده است . سفید در اینجا می خواهد پیاده خواری بیجا کند و بدتر از آن اینکه می خواهد این کار را با وزیر انجام دهد ! عاقبت کار که مشخص است ، امّا ببینید روند را :

6. Qh5+?   g6     7. Q.d5   B.b4+!                                          

 و وزیر بینوای سفید نِفله می شود !!!

                                           با آرزوی روزگاری خوش برای همه شما عزیزان