طرح درس پیاده رونده

  برتری هایی که در شطرنج می توانند باعث بُرد ما شوند از زوایای مختلف قابل تقسیم بندی و بررسی هستند . یکی از این تقسیم بندی ها برتری ها را به دو دسته برتری های زیاد یا بزرگ و برتری های کوچک دسته بندی می کند . همچنین می توان برتری های پایدار یا دائم و برتری های موقت یا ناپایدار را یک دسته بندی دیگر شمرد . برتری های کمّی و برتری های پوزیسیونی زاویه دیگری است که دسته بندی مذکور را ایجاد می کند . البته چگونگی بدست آوردن برتری یک مطلب است و چگونگی استفاده از آن برتری موضوع و مطلبی دیگر !!

   مشهور است که می گویند : بردن یک بازی برنده سخت تر است از بدست آوردن وضعیت برنده !!! یعنی شما وقتی برتری آشکاری را بدست می آوری باید تلاش کنی تا با تکنیک درست که معمولاً با تجربه و تمرین بدست می آید ، آن بازی را به برد قطعی برسانی ! شاید بخاطر همین باشد که گاهی بازیکنان آماتور یا حتی نیمه حرفه ای دلیل اعلام باخت یا تسلیم شدن اساتید بزرگ را نمی فهمند !! و برایشان سؤال ایجاد می شود که خُب چرا فلانی در اینجا تسلیم شد ؟!! یا مثلاً در بعضی بررسی ها و تفسیرها توسط اساتید بزرگ در یک شاخه ای استاد می نویسد : حرکت فلان بازنده است !! و خواننده که بازیکنی آماتور است می گوید : خُب چرا ؟ !! همچنین در بعضی مسابقات مشاهده شده بازیکنی که باتجربه تر یا قوی تر است در مقابل بازیکن کم تجربه یا ضعیف تر بازی بازنده یا بازی را که بازیکن کم تجربه دارای برتری آشکار است ، ادامه می دهد و تسلیم نمی شود ! وقتی از بازیکن باتجربه می پرسیم چرا ؟ می گوید : خُب معلوم است بسیار برای خودم یا دوستانم پیش آمده که بازی را ادامه داده و حریفم چون تکنیک لازم را ندارد بازی را مساوی یا حتی باخته است !!!

  نکته ای که درباره برتری ها و تقسیم بندی آن ها قابل بیان است اینکه اوّلاً بعضی برتری ها بین همه اساتید مشترک است و بعضی برتری ها مورد اختلاف ؛ یعنی بعضی اساتید آن را قبول دارند و بعضی قبول ندارند !! همچنین برتری ها در تقسیم بندی های مختلف مشترک هستند و بعضی در یک یا دو تقسیم بندی می گنجند !! جناب الکساندر کوتوف در کتاب «همانند یک استاد بزرگ بازی کنیم» برتری ها را به دو دسته دائم و موقت تقسیم نموده و برای اوّلی 12 مورد و برای دوّمی 5 مورد را برمی شمرد . علاوه بر این نکات بعضی برتری ها به آخر بازی یا وسط بازی یا شروع بازی بستگی دارند و مربوط هستند !! اگر بخواهیم یک نکته دیگر را به این موارد بیافزاییم باید بگوییم یکی از بحث هایی که خیلی در برتری ها و بررسی یک بازی اهمیت دارد ، بحث ساختار پیاده ها و خود پیاده هاست . قبلاً گفتیم که فیلیدور می گوید : پیاده ها روح بازی شطرنج هستند !! شاید بخاطر اینکه وضعیت پیاده ها بخاطر ویژگی خاص آن ها (نمی توانند عقب برگردند و حرکتشان کند است و ...) بنیان وضعیت نیروها یا پوزیسیون را رقم می زند !!

  یکی از برتری هایی که بیشتر (80 درصد) در آخر بازی می تواند برای یک بازیکن فراهم شود و از برتری های آشکار و مشترک است ، وجود پیاده رونده می باشد . پیاده رونده ، پیاده ای است که هیچ مانعی برای پیشرفت و ارتقاء آن وجود ندارد ؛ یعنی نه در ستون خودش و نه در ستون های مجاور خود پیاده ای از حریف در مقابلش نیست !! (می توانید تعریف آن را در بخش اصطلاحات شطرنجی – 2 ببینید)

  حال که با مفهوم پیاده رونده آشنا شدید می توانید با کمی تأمّل بفهمید چرا این پیاده برتری محسوب شده و کاربرد آن در آخر بازی که هدف اصلی ما ارتقاء پیاده و رسیدن به برتری کمّی است ، چه می باشد ؟!! جناب آرون نیمزوویچ در کتاب مبنایی و بسیار مشهور خود «روش من» فصل چهارم از بخش نخست که بخش مبانی نامیده را در حدود 35 صفحه به بحث با اهمیّت پیاده رونده اختصاص داده است !! ما در اینجا بعضی قوانین و کلّیات مطالب نیمزوویچ را می آوریم و توضیح بیشتر را به دوره های بالاتر ارجاع می دهیم ، البته در کلاس حتما ً لازم است چند مثال برای آشنایی و فهم ذهنی بچه ها آورده شود !!

   امّا نکات و قوانین مهم در زمینه پیاده رونده :

·       هر اکثریت پیاده ای درست و بی عیب ، می تواند یک پیاده رونده بیافریند . (این قانون عمومیّت ندارد و افزون بر این ، باید یک فاصله دست کم دوستونی از اکثریت طرف مقابل وجود داشته باشد) ]اکثریت پیاده ای مثل : 3 پیاده در مقابل 2 پیاده یا مواردی به این شکل . ممکن است یکی از طرفین در جناح شاه دارای اکثریت پیاده ای باشد و طرف مقابلش در جناح وزیر دارای اکثریت پیاده ای باشد . همچنانکه قبلاً گفتیم هر پوزیسیون را باید با توجه به عناصر و شاخص های همان پوزیسیون ارزیابی و قضاوت نمود[

·       در اکثریت پیاده ای ، پیاده نامزد یا کاندید (همان پیاده اضافی) پیشگام پیشروی پیاده ای است .

·       برای حریف یا مدافع مهمترین مقابله در برابر پیاده رونده ، بلوکه کردن آن است . بلوکه ، توقف فیزیکی پیاده رونده با یک سوار خودی است .

·       پیاده رونده به جنایت کاری می ماند که باید به او دستبند زد . بنابراین اقدامات ملایمی چون تحت نظر داشتن کافی نیست !

·       زیاده خواهی پیاده رونده بی حدّ و مرز است !

·       طبیعتاً وقتی سواری را به عنوان بلوکه کننده بر می گزینید ، می توانید روی امکانات انعطاف پذیری و اجرای تهدید آن نیز حساب کنید ، امّا اغلب تنها با افزایش حمایت از سوار بلوکه کننده ، دو امکان مذکور خود به خود پدید می آید .

·       پیشروی یک پیاده رونده از پوزیسیون ایده آلش ، باید در لحظه ای انجام شود که حریف نتواند بلوکه نیرومندی در برابر پیاده مستقر کند ! افزون بر این اگر پیاده درست در زمان مناسب پیشروی کند ، به آسانی می توان هر بلوکه ضعیفی را از میان برداشت . سپس پیاده ای که عقب تر مانده است نیز پیشروی کرده و بار دیگر پوزیسیون ایده آل پدید می آید . (در جایی که پیاده رونده حمایت شده است)

·       بهترین سوار برای بلوکه کردن اسب می باشد ، زیرا برای حرکت به خانه های کناری خود نیاز ندارد !! (ویژگی سوارها را بصورت مفهومی و انتزاعی فهم کردن در اینجا کمک کننده است ! فهم این دقایق و ظرایف است که یک شطرنجباز را در حین نبرد پوزیسیونی و طرح ریزی کمک می کند)

·       سوار بلوکه کننده را یا باید قلع و قمع کرد و یا تعویض آن را به حریف تحمیل نمود تا بدین واسطه راه پیشرفت پیاده رونده را باز نمود .

·       پیشروی پیاده رونده می تواند برای اهداف زیر باشد :

o      نزدیک شدن برای وزارت .

o      گرفتن فضا برای شاه تا به قلمرو جلو وارد شود .

o      فدا کردن خود با قربانی تا حریف را از مسیر خارج نموده یا فرصت استفاده از تاکتیک منحرف کردن / جلب کردن را فراهم نماید .

  حال شما می توانید خودتان با دیدن بازی های مختلف مواردی را که یکی از دو طرف یا هر دو طرف دارای پیاده رونده هستند و چگونگی عملکرد آن ها را در این موارد ببینید و مورد بررسی قرار دهید . همچنین بازی هایی از خود را که در آن ها می توانید از این برتری استفاده نمایید را مورد بررسی قرار دهید .

                  با امید موفقیّت و تندرستی برای همه شطرنجبازان عزیز کشورمان