طرح درس « تشریح مراحل سه گانه بازی و ورود به مبحث آخر بازی و تشریح اهداف این مرحله»

  

  ما قبلاً در ترم های اوّل و دوّم مراحل سه گانه بازی را برای بچه ها توضیح داده ایم و خصوصیّات هر مرحله را بطور کلّی بیان نموده ایم . در اینجا نیز بعضی از مطالب گذشته را مرور می کنیم و بطور مفصّل تر به ویژگی های آخر بازی می پردازیم . نکته مهمی که جا دارد هم جهت یادآوری و هم جهت تأکید بیان کنیم اینست که به گفته کاپابلانکا ، سوّمین قهرمان رسمی شطرنج جهان و یکی از نوابغ آخربازی در 150 سال گذشته شطرنج ، آخربازی مهمترین بخش بازی است !!! و بهتر است مبتدیان ابتدا این مرحله را بیشتر کار کنند !!! کاپابلانکا در کتاب «آموزش مراحل سه گانه شطرنج» این نکته را توضیح می دهد و بیان می کند که اگر شما درک و فهم درستی نسبت به آخر بازی داشته باشید ، می توانید از همان شروع بازی حرکات خود را طوری تنظیم نمایید و با یک چشم انداز مشخص تعویض ها و مانورهای خود را طوری طراحی نمایید تا به یک آخر بازی مطلوب برسید !! در واقع ارتباط وثیق و تنگاتنگ بین سه مرحله بازی باعث می شود کسی که درک بهتری نسبت به آخر بازی دارد در طرح های استراتژیک خود بهتر عمل نماید و افق دید بهتری داشته باشد !! برای مثال بد نیست بدانیم بازی های خود کاپابلانکا از مهمترین و بهترین نمونه ها در این زمینه می باشد .

   البته همچنانکه قبلاً هم گفته ایم متأسفانه بخاطر هنری بودن مرحله آخر بازی و زیبایی شناسی عمیق آن جوان ترها کمتر به آن می پردازند و فکر می کنند جذابیّت های آن کمتر از مراحل دیگر بازی است !! در حالیکه در مدارس شطرنج موفق و همچنین بازیکنان موفق این موضوع بالعکس بوده و آن ها در مرحله آخر بازی بسیار متبحّر هستند . چون نمی خواهم در اینجا دامنه بحث را گسترده کنم به بعضی موارد اشاره می کنم که برای اهلش مشخص است !! بازی گریسچوک با کیم در جام جهانی امسال ، بازی کرامنیک با آندریکین در فینال جام جهانی امسال که کرامنیک 2 رخ در مقابل 1 وزیر داشت و بازی دوورتسکی با سالوف در کتاب «چگونه برای مسابقات آماده شویم» ... از این گونه مثال ها تا دلتان بخواهد وجود دارد . خود بنده بارها بازی برنده را بخاطر عدم آشنایی با نکات آخر بازی مساوی کرده یا حتّی باخته ام یا حریفم بازی برنده را در مقابل من باخته یا مساوی کرده است !!!

   در مورد آخر بازی بد نیست به این نکته نیز اشاره کنیم که بخاطر ثابت بودن بیش از 90 درصد قوانین این مرحله با یادگیری و تمرین و مهارت در این مرحله ، ماندگاری آن نیز بیش از دو مرحله دیگر بازی است !! و کاملاً متفاوت با شروع بازی است که برای بازیکنان بعد از یک مرحله باید بطور متناوب بروز شود ، در واقع سرمایه گذاری در آخر بازی یک سرمایه گذاری بلند مدّت است که هر چند در ظاهر کم سود باشد ، ولی سود آن تضمین شده می باشد !!! حال نکات این درس را با هم مرور کنیم :

·       باید بدانیم بازی شطرنج بصورت کلی و نسبی و نه بصورت دقیق و ریاضی وار به سه مرحله تقسیم می شود . مرحله شروع بازی ، مرحله وسط بازی و مرحله آخر بازی . نکته بسیار مهم اینست که هر سه مرحله بطور تنگاتنگی بهم مرتبط هستند ؛ یعنی شروع بازی خوب می تواند وسط بازی موفق و آخربازی پیروزمندانه را در پی داشته باشد . از طرفی شروع بازی بد باعث می شود شما در مرحله وسط بازی دچار درهم ریختگی و تدافعی بازی کردن شوید و در مرحله آخر بازی نتوانید نتیجه خوبی بگیرید .

·       شروع بازی بطور نسبی از اولین حرکت تا جایی که بیشتر سوارها گسترش (گسترش یعنی از مکان ابتدایی خود جابجا شده و در میدان بازی وارد شوند) یافته باشند گفته می شود . معمولاً این مرحله بین 8 تا 15 حرکت طول می کشد . وسط بازی بطور نسبی از مرحله گسترش سوارها تا جایی که بیشتر سوارها تعویض شده و از صفحه خارج شده باشند گفته می شود . مرحله آخر بازی بطور نسبی به زمانی که مهره های کمی از دو طرف در صفحه مانده باشند گفته می شود ، معمولاً در این مرحله تحرک شاه زیاد می شود ، چون دیگر در معرض حمله ها و مات های سریع قرار ندارد .

·       امّا ویژگی های اختصاصی یک آخربازی چیست ؟ علاوه بر نکات کلّی می توان به بعضی موارد به شرح زیر اشاره نمود :

·       تعداد مهره ها محدود است و بیشتر سوارها و مهره ها تعویض شده اند .

·       امکان ترفیع پیاده بیشتر شده و به همین دلیل پیاده ها اهمیّت بیشتری پیدا می کنند و همین امر باعث می شود در بیشتر آخر بازی ها پیاده ها سرنوشت ساز باشند .

·       فعالیت رخ ها بیشتر می شود .

·       تحرک شاه بدلیل کاهش تهدیدهای ماتی بیشتر شده و در بیشتر آخر بازی ها شاه نقش ویژه ای دارد بالاخص در آخر بازی های پیاده ای .

·       آخربازی شاه و پیاده اهمیت بیشتری دارد چون تمام آخربازی های دیگر قابل تبدیل شده به این آخر بازی را دارند !!

·       قوانین این مرحله نسبتاً منطقی و منظم تر است .

·       در آخربازی استراتژی نسبت به تاکتیک اهمیّت بیشتری پیدا کرده و عمدتاً جنبه های پوزیسیونی بیشتر نمود دارند .

·       در آخر بازی عامل زمان (تِمپ) نقش برجسته ای ایفا می کند و گاهی یک تِمپ سرنوشت بازی را تعیین می کند .

·       شاید مهمترین هدف کلّی در آخربازی ترفیع پیاده و بردن بازی به واسطه آن است !! در واقع تمام سعی دو طرف اینست که با نفوذ در جبهه دشمن بتوانند با ترفیع پیاده یک وزیر را وارد بازی کرده و بدین واسطه با برتری قوای بدست آمده بازی را به نتیجه برد برسانند .

·       بد نیست بدانید دائره المعارف آخر بازی در 4 جلد تنظیم شده است که آخر بازی پیاده ای 1 جلد ، آخربازی وزیر یک جلد ، آخر بازی فیل و اسب 1 جلد و آخر بازی رخ در 2 جلد سامان یافته است . بنابراین باید فهمیده باشید که مهمترین و پیچیده ترین آخربازی چه آخر بازی است ؟ بله آخر بازی رخ !!!

·       حالا به 10 توصیه در آخر بازی توجه نمایید :

·       برای بردن بازی بدون پیاده ها شما حداقل باید یک رخ یا دو سوار سبک داشته باشید. (به استثنای دو اسب)

·       شاه در آخر بازی باید فعال شود.

·       پیاده عبوری (رونده) می بایست پیشروی کند.

·       راحت ترین آخر بازی برای پیروزی ، آخر بازی پیاده هاست.

·       اگر فقط یک پیاده جلو هستید، سوارها را تعویض کنید نه پیاده ها را.

·       پیاده هایتان را در خانه های همرنگ فیل خودتان قرار ندهید.

·       فیل ها معمولاً ازاسبها بهترند مگر در وضعیت های مسدود پیاده ای.

·       یکی از روشهای تصاحب پیاده ها رساندن رخ به عرض هفتم است.

·       رخ می بایست پشت پیاده رونده قرار گیرد.(چه پیاده خودی چه پیاده حریف)

·        پیاده رونده را با شاه مسدود کنید .

    تنها نکته ای که باید توجه کنید این است که تمام موارد یاد شده در بالا بصورت غالبی و در بیشتر موارد درست می باشد و باید فراموش نکنیم که هر پوزیسیون و موقعیت باید بصورت موردی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد .

                                                                              موفق و سربلند باشید / یا علی