طرح درس «تکنیک به ثمر رساندن بازی در وضعیت های آسان»

 

   برای موفقیت در بازی شطرنج لازم است تا لحظه آخر و تسلیم شدن حریف یا مات کردن حریف با حواس جمع یا به اصطلاح شِش دانگ حواسمان را جمع کنیم . یک لحظه غفلت و فقط و فقط یک لحظه غفلت گاهی نتیجه 6 ساعت تلاش را به هدر می دهد !! اصلاً یکی از جذابیّت ها ، زیبایی ها و درس های آموزنده شطرنج همین است .

  در نقل ها داریم (البته بصورت تمثیلی نه واقعی) که شیطان آمد بالاسر یک عارفی ، آن عارف در حال جان دادن بود و فقط یک نَفَس مانده بود تا بمیرد . شیطان به او گفت : رفتی از دست ما خلاص شدی ؟!! عارف در جواب شیطان گفت : نه ، هنوز یک نَفَس مانده !!! ببینید بچه ها باز هم تأکید می کنم ، شما فقط و فقط زمانی برنده هستید که حریفتان مات شده باشد یا ساعت را به علامت تسلیم نگه دارد و بگوید تسلیم !! در غیر اینصورت باید مثل یک عقاب که شکار خود را با تیزبینی ویژه ای دنبال می کند ، بازی را بطور کامل ادامه دهید !!!

  نکته دیگر اینست که شکست و اشتباه مقدمه پیروزی و موفقیت است ، امّا بشرط آنکه شما بخواهید !!! یادتان نرود بچه ها اگر بخواهید با شکست ناراحت شوید و با پیروزی خوشحال شوید ، خیلی بچه گانه و سطحی فکر می کنید و رفتار می نمایید . برد و باخت در منظومه اهداف و برنامه های شما فقط جای کوچکی را اشغال نموده است که باید ازش بگذرید و همچون صخره یا گردنه ای در بین راه برای صعود به قلّه کوه به آن بنگرید که بعد از گذر از آن دیگر شما را به خودش مشغول نمی کند !!

  با این توضیحات برویم سر بحث اصلی این جلسه . خُب ما در حین بازی باید سعیمان این باشد تا به برتری برسیم و برتری را به برد برسانیم . قبلاً اشاره کرده ایم که بازی برنده را بردن از رسیدن به وضعیت برنده سخت تر است !!! شاید برای شما تعجّب داشته باشد ، ولی بد نیست بگویم وقتی شما به یک وضعیت برنده می رسید ، از نظر روانی خیالتان راحت می شود و بطور ناخودآگاه از میزان تلاش و تمرکزتان کاسته می شود ، در عوض حریف شما که دیگر چیزی برای باختن ندارد ، سعی می کند به آب و آتش بزند و هر چه در چنته دارد رو کند و هر طور شده باخت خود را به تأخیر بیاندازد یا بردن شما را سخت کند . همین امر گاهی باعث می شود برد تبدیل به تساوی یا حتّی باخت شود . بله اصلاً تعجّب نکنید ، برد صد در صد گاهی بخاطر فقط یک بی دقتی تبدیل به باخت می شود . (در همین مسابقات جام شهریور و در دور سوّم همین بلا سر بنده آمد)

  امّا در اینجا بد نیست با انواع برتری ها آشنا شوید :

·       برتری قوا یا کمّیت (از یک پیاده بگیر تا یک سوار و بیشتر) .

·       برتری در گسترش .

·       برتری در فضا .

·       برتری در زمان (تِمپ) .

·       برتری در تسلّط بر خطوط (ستون و قطر) باز .

·       برتری در هماهنگی مهره ها .

·       برتری دو فیل .

·       برتری فیل خوب در برابر فیل بد .

·       برتری فیل خوب در برابر اسب بد .

·       برتری اسب خوب در برابر فیل بد .

·       برتری در ساختار پیاده ای .

·       برتری در تسلّط بر خانه های کلیدی .

·       برتری در تسلّط بر خانه های ضعیف .

·       برتری در حمله به شاه قلعه رفته .

·       برتری در بدست آوردن خانه های ضعیف حریف

·       و ...

  خُب از یک جهت می توان این برتری ها را به دو بخش پوزیسیونی و کمّی تقسیم کرد ، همچنین می توان از یک جهت دیگر برتری ها را به سه بخش : جزئی ، نسبی و مطلق تقسیم نمود . این تقسیم های مختلف در آنالیز بازی ها بکار می آید و درک شطرنجی ما را بالا می برد !!

  بحث ما در این جلسه اینست که وقتی ما برتری داریم که آن را درک می کنیم ، چگونه باید آن برتری را به برد تبدیل کنیم ؟!! بد نیست این تذکّر را در اینجا بدهم که ما گاهی برتری داریم یا در بازی بزرگان برتری وجود دارد که ما اصلاً فهم و درکَش نمی کنیم !! فعلاً محلّ بحث ما این موارد نیست ، این را بگذارید برای سطوح بالاتر ، مثلاً مشهور است که برتری جزئی را به برد رساندن گاهی از عهده یک استاد بزرگ هم خارج است !!! بحث ما در اینجا برتری های مشخص و مطلق است و آن هم تازه در وضعیت های پیچیده نه ، بلکه در وضعیت های ساده و آسان ، مثلاً شما در آخر بازی یک پیاده جلو هستی ، ولی این پیاده جلو بودن در پوزیسیونی است که براحتی به برد می رسد ، نه یک پیاده جلو بودنی که یا بردی درش نیست یا پیدا کردن راه برد بسیار سخت است !

  بنابراین شما در هر یک از سه مرحله بازی (شروع ، وسط ، آخر) اگر دارای برتری مطلق شدید که معمولاً برتری قوا است چگونه باید این برتری را تبدیل به برد کنید ؟!! در مرحله اوّل باید آرامش خود را حفظ کنید و همانطور که گفتم بدون اینکه مغرور شوید حواستان را حتّی جمع تر از قبل به بازی معطوف کنید !! در مرحله بعد ببینید آیا راهی برای حمله مستقیم و زودهنگام به شاه حریف دارید ؟ این امکان معمولاً در شروع و وسط بازی قابل بررسی است !! اگر چنین بود ، شروع کنید به چیدن یک طرح یا استراتژی برای حمله به شاه حریف و طرح خود را اجرا نمایید . فقط دقت کنید در حمله ها از پیچیده کردن بی مورد پرهیز کنید . اگر چنین امکانی وجود نداشت ، باید با یک سری تعویض های حساب شده و معقول بازی را ساده کنید تا برتری شما (که معمولاً کمّی است) در آخر بازی جلوه کند و تبدیل به پیاده رونده و بعد ترفیع پیاده و در آخر مات با سوارهای سنگین شود . گاهی اوقات در تعویض ها برای اینکه برتری خود را در آخر بازی آشکار کنید لازم است قربانی دهید مثلاً شما یک وزیر دارید با 3 و حریف یک رخ دارد با یک پیاده ، اگر موقعیت مناسب است براحتی با وزیر خود در رخ حریف بکوبید و با دو پیاده اضافی بازی را ببرید .

  اجرای تمام این مراحل نیاز به تکنیک و فهم شما از پوزیسیون در هر حرکت دارد !!! نکته بسیار مهم اینست که در تمام ایم مراحل شما نباید از حیله ها و تهدیدات حریف غافل باشید !! هیچوقت یادتان نرود اگر نکته مبنایی را رعایت کنید دچار دردسر نمی شوید ، نکته مبنایی این بود :

               مهره های بی دفاع

  حال برای اینکه مطلب درست فهمیده شود ، چند مثال می زنیم :

 در این پوزیسیون سفید یک وزیر و یک پیاده جلو است ، از طریق کدام راه و چگونه می توان برد سفید را تثبیت و مسجّل نمود ؟ ادامه زیر را ببینید :

  1 . B.b4+   N.b4   2 .a.b4  g5   3 . Re1  Nh6??   4 . Q.e7

+#

در این پوزیسیون نیز سیاه وزیر در مقابل یک سوار جلو است ، ولی ببینید با بی دقتی برتری سیاه بر باد می رود و می بازد ، دقت کنید در چنین پوزیسیون هایی لازم نیست شما اشتباه فاحش کنید بلکه غفلت باعث می شود بعضی تهدیدات را نبینید و دچار همان تهدید شوید . اینجا سیاه از هماهنگی سوارهای سفید و گسیل شدن آن ها به سمت شاه خود غفلت می کند و می بازد . حرکات را ببینید :

1 . …  Qa5 ?   (1 . …   R.f4    2 . B.f4  Q.d5 +-)  2 . Nfe6+  Kg8   3 . Nc7  e6 

4 . B.e6   Kf8    5 . Nh7+   Ke7    6 . Bg5+   Bf6   7 . B.f6+ #

خُب دیدید یک بی دقتی چه عواقبی دارد !!!

حالا پوزیسیون های زیر را به عنوان تمرین در یک بازی واقعی در نظر بگیرید و با توجه به نوبت حرکت در هر یک راه برد را بنویسید :

در این پوزیسیون سفید یک سوار در مقابل دو پیاده جلو است و نوبت حرکت هم با سفید است .

در پوزیسیون بالا سیاه وزیر در برابر پاده دارد ، ولی پیاده ای که دارد ترفیع پیدا می کند . چگونه باید جلوی ترفیع آن را گرفت ؟

در این پوزیسیون سفید یک پیاده اضافی دارد ، ولی آیا می تواند بازی را به برد برساند ؟ شروع حرکت با هر یک از دو طرف باشد ، سفید باید بتواند بازی را ببرد . راه برد چیست ؟

     بچه ها دقت کنید ، آنچه در این بحث مهم است ، تجربه می باشد . شما هم می توانید تجربیات خودتان را و هم بازی های دیگران بالاخص بزرگان را تجزیه و تحلیل کنید تا کم کم این تکنیک ها را بدرستی یاد بگیرید .

  در این طرح درس از منابع زیر استفاده شده است : تئوری های بنیادین شطرنج ، روش جدید آموزش شطرنج ، مدرسه شطرنج ، کلاس شطرنج ، تجربیات و بازی های خودم .

                                                                             موفق و پیروز و سربلند باشید