جزوه دوم برای والدین

 

   قبلاً قرار گذاشتیم که به مرور بعضی از جزوات و مطالب ترم های قبلی را روی وبلاگ بگذاریم ، تا هم بقیه استفاده کنند و هم با انتقادات و پیشنهادات دوستان و اساتید بتوانیم نقاط ضعف و اشتباهات خود را بشناسیم و در جهت رفع آن ها قدم برداریم . یکی از کارهایی که فکر می کنم بسیار لازم است و باید به آن توجه شود ، درک و فهم والدین محترم بچه های شطرنجی از این رشته است . قبلاً هم اشاره کردیم که اگر مدارس و هیأت های شطرنجی بخواهند کار اصولی کنند باید در بدو امر و ثبت نام بچه ها اطلاعات والدین درباره شطرنج را بدانیم و آن ها را بدرستی توجیه کنیم . نکته ای که در اینجا باید بگویم اینست که بنده در تنظیم جزوات والدین هیچ تغییری ندادم (به بعضی قسمت ها خودم الان ایراد دارم) تا دوستان و اساتید برخوردی کاملاً طبیعی داشته باشند و بتوانند بهتر پیشنهاد و انتقاد کنند .

  این جزوه دوّم برای والدین است که در ترم اردیبهشت و خرداد امسال به والدین داده شد :

با عرض سلام خدمت والدین محترم !

   بحمدا... و شکر الاهی دوره 8 جلسه ای نوآموزی شطرنج فرزندان شما به پایان رسید . این دومین جزوه آشنایی و نکات لازم برای شماست . شکر که ما در این دوره توانستیم با توفیق الاهی بطور تقریبی به بیشتر حرف هایی که زده بودیم ، عمل کنیم و شرمنده شما نباشیم . در ابتدا و قبل از اینکه نکات لازم را شروع کنیم ، پیشنهاد و توصیه می کنم تا بار دیگر جزوه شماره یک را مطالعه فرمایید . در این دوره 12 نفر در کلاس ما ثبت نام کردند ، که دو نفر از بچه ها از شرکت و ادامه کلاس صرف نظر کردند ، از بین 10 نفر باقیمانده فقط 5 نفر از والدین محترم سؤالات جزوه اوّل را پاسخ دادند . در بین 10 نفر ما 3 نفر از والدین را یکمرتبه هم زیارت نکردیم ، یکی از والدین را فقط یکبار زیارت کردیم . شش نفر دیگر ، فقط یکی از آن ها چند بار هم با پدر و هم با مادر بود و بقیه 5 نفر فقط با مادرشان به کلاس می آمدند ، که البته پدر یکی از این 5 نفر را هم فقط یکبار زیارت کردیم . در مجموع همانطور که در ابتدای دوره و در جزوه اوّل بیان کردیم ، بطور جامع و از نظر جنبه های مختلف تربیتی ، اجتماعی ، اخلاقی و آموزشی بچه هایی که والدین شان پیگیر بودند و آن ها را بیشتر همراهی می کردند ، روند شطرنجی و موفقیت آن ها نیز بیشتر و بهتر بود . (البته این تجربه ای است که بنده در بیشتر از 10 سال کارهای مختلف فرهنگی / آموزشی نیز بطور محسوس دیده و تجربه کرده ام)

  در اینجا برای چندمین بار و با تأکید بیشتر متذکّر می شوم که موفقیّت و رشد در هر رشته و مرحله ای نیاز به همکاری و کار گروهی دارد و در اینجا علاوه بر شطرنجباز و مربی ، والدین نیز نقشی بسیار حساس و تأثیرگذار دارند . حال به بیان نکات جزوه دوم می پردازیم :

1 – در جزوه اوّل گفته بودیم از فواید شطرنج بیشتر خواهیم گفت . در اینجا به بعضی دیگر از فواید شطرنج اشاره می کنیم و کتابی را در این زمینه معرفی می کنیم . پیشنهاد خودم اینست که شما هم از همین ابتدا خصوصیات و احساسات و رفتارهای مختلف فرزندتان را مستندنگاری کنید تا در آینده ، چنانچه این رشته را ادامه داد بتوانید بصورت مستند از روند رشد او در این مسیر صحبت کنید و این تجربه گرانقدر را به دیگران عرضه نمایید .

  از مهمترین فواید شطرنج ، نظم در انجام کارها و تمرکز خوب روی کاری که قرار است انجام شود ، می باشد . یک شطرنجباز واقعی در طول روند شطرنجی خود بصورت ناخودآگاه یاد می گیرد که چگونه برای هر کاری باید تمرکز داشته باشد . همچنین یاد می گیرد که چگونه برای هر مسأله ای برنامه ریزی کند و با مشکلات مختلف مواجه شود . صبر در مقابل مشکلات و استقامت در برابر مشکلاتی که برای همسن و سال های یک شطرنجباز ناممکن بنظر می رسد ، از دیگر فواید شطرنجی است . براحتی تسلیم نشدن و تجربه اینکه از هر فرصتی می توان بهره برداری های مناسب داشت و همچنین مترصد فرصت نشستن و همچون شکارچی ماهری در کمین فرصت ها نشستن و از کوچکترین فرصت ها برای پیشبرد اهداف مسیری که در آن قدم گذاشته ایم از دیگر فواید این رشته می باشد .

  استقلال در تصمیم گیری و از همین رهاورد بالا رفتن اعتماد بنفس و مسؤولیت پذیری از دیگر فواید شطرنج است . شطرنج به بچه ها یاد می دهد ، که موفقیّت و پاداش نصیب کسی می شود که سخت تلاش کند و همین امر از تنبلی و تن پروری او را دور خواهد داشت و یا توقعات بیجا و حسادت های سطحی او را از بین خواهد برد . یکی دیگر از ویژگی های شطرنج قدرت حدس و آینده نگری است (البته اگر داده های اطلاعاتی درست در دست باشد)

  شطرنج با علومی مثل ریاضیات و فیزیک و کامپیوتر تعامل دو طرفه دارد ؛ یعنی موفقیت در شطرنج باعث بالا رفتن موفقیت در این رشته ها شده و همچنین بالعکس . همچنین شطرنجباز موفق هم باید از IQ  بالایی برخوردار باشد و هم IQ بالا در موفقیت شطرنجی بسیار مؤثر است .

  برای اطلاع بیشتر می توانید به کتاب «فواید شطرنج در آموزش و پرورش» اثر دکتر رابرت فرگوسن با ترجمه مجید کرامتی مقدم ، اصغر کیانزاده ، رقیه کرامتی مقدم مراجعه فرمایید .

2 – پیشنهاد می کنم جهت رشد و تربیت آموزشی فرزندانتان با رشته ها و علوم و کارهایی که در این زمینه لازم و مؤثر است آشنا شوید . همچنین فرزندتان را در آینده و در بعضی از موارد از هم اکنون به مطالعه بعضی رشته ها تشویق نمایید . آشنایی با منطق و فلسفه در شکل گیری و رشد ذهنی بچه ها می تواند مؤثر باشد . تفکّر منطقی می تواند در تفکّر شطرنجی بچه ها بسیار بکار آید . همچنین آشنایی با مسائل فلسفی و تفکر درباره پرسش هایی که نیاز به تمرکز و عمق ذهنی دارد ، در تقویت و رشد ذهنی بچه ها بسیار مناسب است . اکنون در کشورهای اروپایی و آمریکا درسی وجود دارد بعنوان فلسفه برای کودکان ، که حتی امروزه بعضی پژوهشگران مدعی هستند از طرق مختلف می توانند روی ذهن فرزندی که در شکم مادر است مفاهیم را القاء نمایند ، البته در اینجا چون محل بحث ما نیست نمی خواهم خیلی وارد این مسائل شوم و فقط اشاره ای کردم . منظورم این است که علاوه بر بعضی ترجمه های هر چند کم ، اگر دسترسی به متون این رشته داشته باشید می توانید در رشد فرزندتان از آن ها استفاده نمایید . در کنار تفکّر منطقی ، برای رشد خلاقیّت می توانید از کتاب های ادواردو دبونو استفاده نمایید (یکی از مهمترین کتب او سلسله درس های تفکّر است که توسط انتشارات رشد ترجمه شده است) این نوع تفکّر در شطرنج بسیار می تواند کاربرد داشته باشد ، که اتفاقاً خودم دارم یک تحقیق دراین باره انجام می دهم ، که امیدوارم تا 2 سال آینده آماده انتشار شود .

  در کنار این ها حلّ مسائل ریاضی بالاخص هندسی علاوه بر تمرکز و تقویت ذهنی ، در تقویت تصویرگرایی بسیار مؤثر است . تصویرگرایی یکی از مهمترین مهارت هایی است که یک شطرنجباز در رشد شطرنجی خود به آن نیاز دارد و در جزوه اوّل به آن اشاره شده بود .

3 – بد نیست بدانید شطرنج در کنار بوکس از ورزش هایی است که بیشترین انرژی را از انسان می گیرد و جزء رشته های بسیار سخت ورزشی محسوب می شود ، البته بگذریم از اینکه در کشور ما و بسیاری از جاهای دیگر به این رشته اهمیت لازم داده نمی شود و خیلی ها اصلاً فعّالیّت فکری را درک و فهم نمی کنند . بر همین اساس فرزندان شما برای موفّقیّت در این رشته نیاز به آمادگی جسمانی مناسب دارند . حتماً در کنار شطرنج بچه ها باید یکی دو رشته جسمانی را بصورت پیگیر دنبال نمایند . ورزش صبحگاهی بالاخص در این آلودگی هوا از ضرورت های زندگی شهری شده است چه رسد به موفقیت های ورزشی ، درکنار ورزش صبحگاهی و روزانه ورزش هایی مثل شنا ، پینگ پونگ ، فوتبال و ... که هم جذاب است و هم مورد علاقه بچه ها برای یک شطرنجبا از ملزومات موفقیّت است .

4 – نه تنها در شطرنج ، بلکه در هر رشته و زمینه ای مطمئناً اگر شرایطی مناسب فراهم شود درصد و احتمال رشد و موفّقیّت بالا می رود . عواملی که گاهی اصلاً به آن ها توجه نمی کنیم مثل : تغذیه ، محیط زندگی ، رنگ های پیرامونی ما ، مکان تمرین ما ، رفتارهای اطرافیان و ... حتی گاهی نوع نوری که ما استفاده می کنیم می تواند درصد رشد ما را بالا یا پایین ببرد . امّا باید به دو نکته توجه کنیم ، اوّلاً نباید در این زمینه وسواس بخرج دهیم و توقع بیجا داشته باشیم ، زیرا در مواردی هم دیده شده که بعضی حتّی با کمترین امکانات بهترین نتایج را بدست آورده اند . دوّم اینکه این عوامل را اولویت بندی نماییم و آن هایی را که در توان ماست و مهمتر است پیگیری نماییم . مثلاً آلودگی هوا دست ما نیست ، ولی می توانیم با برنامه ریزی و استفاده از مکان های کمتر آلوده یا مسافرت های درون و برون شهری در حدّ توان از این آسیب بکاهیم . یکی از مهمترین موارد در این گونه عوامل بحث خواب و تغذیه بچه هاست ، که اگر عمری باقی بود و در دوره بعد در خدمت بودیم یکی از مباحث جزوه دوره بعد را همین بحث قرار می دهیم .

5 – از دوره بعد ، سعی ما این است که اگر در خدمتتان بودیم در هر دوره یک جزوه آشنایی و نکات لازم برای والدین داشته باشیم . همچنین بجای گزارش هر جلسه ، فقط یک گزارش کلی در پایان دوره خواهیم داشت ، البته پیشنهاد می کنم خود والدین هر جلسه بصورت شفاهی روند فرزندشان را پیگیری نمایند . در پایان دوره علاوه بر گزارش کلی ، پرونده شطرنجی بچه ها را هم ارائه می دهیم ، که برای هر شطرنجباز بصورت مجزا خواهد بود . بجای جزوه درسی هر جلسه نیز در ابتدای دوره سرفصل ها و موارد آموزشی را در یک جزوه ارائه خواهیم داد . از دوره بعدی بیشتر کتاب معرفی خواهیم کرد و با توجه به سیر بعضی کتاب ها و بخش هایی از بعضی کتاب ها درس ها را پیش خواهیم برد .

  بد نیست بدانید با یادگیری حرکات و قوانین ابتدائی بازی ، بقیه شطرنج مهارت است و بس . و مهارت ترکیب تئوری و نظر است به همراه تمرین بسیار . یعنی کلاس ما هم به همین شکل است که از این به بعد 20 تا 30 درصد کلاس موارد تئوریک خواهد بود و بیش از 70 درصد کلاس به حلّ تمرین طی خواهد شد . همچنین برای تمرینات خانه نیز کتاب معرفی می کنیم تا عزیزان علاوه بر کلاس با حلّ تمرین بیشتر بتوانند مهارت خود را بالا ببرند . البته چون ما در دوره اوّل به دلایلی که توضیح دادم سرفصل های دوره دوّم را نیز درس داده ایم در دوره دوّم تمرینات خود را بیشتر خواهیم کرد . در حلّ تمرینات نیز این نکته جزوه اوّل را تأکید و تکرار می کنم ، که شما در حلّ تمرینات فقط نقش ناظر را دارید ، پس مراقب باشید تا با کمک های بدجا ، باعث تربیت غلط و ایجاد ضعف در فرزندتان نشوید .

6 – شاید همین جا این سؤال برایتان پیش آید که پس نقش استاد در فرآیند آموزش و کسب مهارت کجاست ؟! خُب خودمان می رویم و کتاب را می خریم یا از یک استاد سیر مطالعاتی / تمرینی می گیریم و خُب خودمان تحصیلکرده هم هستیم !!! دیگر چه نیازی به استاد است ، خودمان می شویم استاد فرزندمان !!؟

 خُب جواب خیلی کوتاه داستان کوزه گر و شاگردش است ، که بهترین شاگردان هم باید شاگردی کنند تا فوت کوزه گری را یاد بگیرند ، جالب اینکه فوت کوزه گری در علم ، که شطرنج هم قسمتی اش علم است ، یکی و دو تا نیست و یک شبه هم بدست نمی آید ، بلکه نیاز به زمان و صبر دارد تا بتدریج اصطیاد شود و تازه استاد بگوید چگونه بکار رود . علاوه بر این استاد مجرّب و دلسوز با نظارت خود می فهمد و می داند کجا باید سرعت را زیاد کند و کجا کم ، این فهم نیاز به تجربه و کار گروهی شاگردان دارد . در کنار این موارد نه تنها تجربه بنده و امثال بنده ، بلکه تجربه صدها ساله انسانی می گوید تا شما برای موضوعی خودت را مجبور به رفت و آمد و تلاش اجتماعی نکنی ، در 99 درصد موارد نمی توانی به موفّقیّت برسی !!

7 – در ادامه همین بحث سؤال پیش می آید ، که خُب استاد باید چگونه باشد ؟ آیا استاد خصوصی لازم است یا نه ؟ و ... باید بگویم که در جزوه اوّل و همین جزوه اشاره هایی داشته ام که استاد باید چه روند و سیری داشته باشد و چه شناخت هایی داشته باشد تا بتواند باعث رشد فرزند شما شود . در یک جمله استاد باید علاوه بر علمیّت که خیلی هم مهم است ، با شطرنجباز و والدین او تعامل مناسبی داشته باشد و همچنین دلسوزانه پیگیر روند شطرنجی شطرنجباز باشد . توصیه بنده این است که قبل از 6 ماه از آموزش فرزندتان به هیچ وجه به فکر استاد خصوصی نباشید ، چون هیچ نیازی به این کار نیست . بعد از 6 ماه با مشورت استاد کلاس عمومی ببینید فرزندتان آمادگی شرکت در مسابقات را دارد یا خیر ؟ چون معمولاً بچه ها اگر زود در مسابقات شرکت کنند و ببازند باعث مأیوس شدن و از بین رفتن اعتماد به نفسشان می شود ، البتّه قبلاً هم گفته ایم که باید برای فرزندتان بدرستی جا بیندازید ، که هر شکستی مقدّمه یک پیروزی است ، ولی باید توجه کنید که گاهی بعضی شکست ها سخت جبران می شود . همچنین زود شرکت کردن در مسابقات باعث می شود که فرزند شما اگر ریتینگ بگیرد ، ریتینگ پایینی کسب کند و همین عامل باعث می شود تا بعداً رشد او خیلی سخت شود . بنابراین حتماً با مشورت استاد فرزندتان را در مسابقات رسمی شرکت دهید . بعد از اولین مسابقات رسمی ، می توانید بازی های فرزندتان را با یک یا دو استاد بررسی و تحلیل کنید و بعد با مشورت ببینید ، که آیا نیاز به استاد خصوصی دارد یا فعلاً باید همان کلاس های عمومی را برود تا به سطح مطلوبی برسد . 

  این بند را از آن باب گفتم زیرا همچنان که شاید خودتان بدانید ، نه در این رشته ، بلکه در بسیاری از علوم و رشته ها عدّه ای متقلّب پیدا می شوند ، که با وعده های خیالی و دروغین برای والدین توقع یا چشم انداز کاذب درست می کنند و بعد از این آب گل آلود ، ماهی خود را می گیرند و باعث ضربه های غیرقابل جبران به بچه ها و والدین می شوند . مثلاً بعد از 4 جلسه مدّعی می شوند که فرزند شما مستعد قهرمانی جهان است !!!!!!!!!!!!!!!! و آن وقت وقتی شما سؤال می کنید خُب چه باید کرد ؟ می گویند : جلسه ای 200 هزار تومان به ما بدهید تا بطور خصوصی با فرزندتان کار کنیم و با وعده سر خرمن بعضی والدین ساده لوح را ترکه می کنند . متأسفانه از این جور موارد هم در شطرنج و هم در غیر شطرنج کم ندیده ایم . البته جلسه ای فلان قدر شاید برای اساتید تراز اوّل زیاد نباشد ، ولی یقیناً برای بعضی حضرات مدّعی از سرشان هم بیشتر است ، بعلاوه اینکه تأکید می کنم بچه ها زودتر از شرکت در یک مسابقه رسمی و ارزیابی آن مسابقه به هیچ وجه نیاز به کلاس و مربّی و استاد خصوصی ندارند . تازه بعد از این مرحله هم پیشنهاد خودم اینست که تا 3 سال بچه ها نیاز به استاد خصوصی بصورت تک نفره ندارند ؛ یعنی هر 3 یا 4 نفر از بچه های مستعد می توانند یک تیم تشکیل دهند و با یک استاد کار کنند .

8 – برای آشنایی شما با وظیفه یک والدین شطرنجی یا بعبارتی سختی های این راه ، در صورتی که قصد دارید فرزندتان این مسیر را ادامه دهد پیشنهاد می کنم مقاله کوتاه جناب آقای مصلحی را در ماهنامه شطرنج شماره 262 با عنوان «این شور را سرباز ایستادن نیست» بخوانید . همچنین داستان سختی های مادر فیشر ، از قهرمانان شطرنج جهان در سال 1972 ، را نیز بخوانید یا اینکه مصاحبه رادیویی مادر مطهره اسدی ، قهرمان زیر 8 ساله های جهان در سال گذشته را بشنوید .

9 – در خواست من از شما این است که در صورت توان در هر دوره یک گزارش مکتوب از حالات و روند شطرنجی فرزند خود و تمرینات او در خانه برای بنده تهیه کنید تا علاوه بر تکمیل پرونده شطرنجی فرزندتان ، از نکات شما استفاده نمایم و در تمرینات سر کلاس و توصیه های هر یک از بچه ها این نکات را مدّنظر قرار دهم .

10 – بنده 3 عدد DVD  شامل نرم افزارهای مورد نیاز بهمراه تعدادی فیلم و فایل های مورد نیاز شطرنجی تهیه نموده ام . در صورتی که این سه DVD را می خواهید مبلغ 15 هزار تومان پرداخت نمایید تا برای جلسات بعدی آن را برایتان بیاورم . همچنین هر گونه اطلاعات شطرنجی شامل نرم افزار ، فیلم ،کتاب و ... که خواستید با توجه به اینکه ما یک گنجینه 330 گیگابایتی از اطلاعات مختلف شطرنجی داریم ، می توانیم برایتان تهیه و تقدیم نماییم . سه DVD مذکور گلچینی از همین اطلاعات است . همچنین در صورتی که مایل باشید می توانیم جهت آموزش و استفاده بهینه از نرم افزارهای شطرنجی یک جلسه برای والدین  بگذاریم تا بتوانند براحتی از این موارد استفاده نمایند .

  در پایان لازم می دانم علاوه بر 2 مغازه شطرنجی چند سایت شطرنجی را هم معرفی کنم تا بتوانید براحتی جهت تهیه و اطلاع از اقلام و اخبار شطرنجی اطلاعات کافی را بدست آورید . مغازه 1 : خیابان حجاب – روبروی فدراسیون والیبال – فروشگاه ماهنامه شطرنج (استاد مرتضوی)         مغازه 2 : خیابان انقلاب – ابتدای خیابان دانشگاه – فروشگاه نشر فرزین (آقای فاطمی)

سایت ها :    iranianchess.ir     و  achmaz.ir  و chessboard.ir و rook.ir و  shatrandj.com