کتابی که همه شطرنجبازان باید بخوانند !!

 

  شطرنج به عنوان یک «علم ، هنر ، ورزش» پیشینه ای بیش از 500 سال کار علمی دارد . این کارهای علمی مثل بقیه علوم در کتاب ها و نشریات بازتاب داده می شود و اساتید مختلف روی تجربیات دیگران کار می کنند تا خود بتوانند نکته یا مطلب جدیدی را بدست آورده و بسط دهند . در این میان فقط عدّه قلیلی موفق می شوند تا تولید کننده و نظریه پرداز شوند . در مسیر علوم مختلف هر چقدر جلوتر می رویم ، نظریه پردازی سخت تر می شود ، چون تأملّات اساتید قبلی جا برای تولید جدید را تنگ تر و پیچیده تر می کند . در میان شطرنج بازان و مربیان بزرگ در سال های اخیر ، آرتور یوسوپف یکی از مطرح ترین آن هاست که موفق شده در چند سال اخیر با نشر 9 کتاب در سه مجموعه سه جلدی کاری بس سترگ را در مسیر نظریه پردازی شطرنج انجام دهد .

به ادامه مطلب مراجعه بفرمایید ...

  بد نیست بدانید ما هر چند در رشته های دیگر ورزشی و حتی بسیاری از علوم انسانی نتوانسته ایم بروز باشیم ، امّا بطور نسبی در شطرنج با وجود مترجمین خوب توانسته ایم این خلأ را بطور نسبی پُر کنیم . بی تردید استاد مرتضوی یکی از این مترجمین بسیار کوشاست که با ترجمه جلد اول این مجموعه و در آینده بقیه جلدها خدمتی بزرگ را به جامعه شطرنجی ما کرده اند . در زیر معرفی اجمالی از این کتاب را مشاهده می فرمایید . بنده به همه بچه های کلاس توصیه اکید می کنم که اگر می توانید حتماً این کتاب فوق العاده را تهیه و هفته ای یک درس آن را به دقت مطالعه کنید .

  امّا چرا گفتم کتابی برای همه شطرنجبازان ، چون این کتاب جلد اوّل از سری اوّل این مجموعه است که برای آماتورهاست ! دلیلش این است که جناب میشا (میخائیل تال از قهرمانان بزرگ شطرنج جهان) در جایی که ازش خواسته بودند بگوید چه برنامه شطرنجی را استفاده می کند ؟ گفته بود : یکی از برنامه هایی که برای مبتدیان است و گفته بود این برنامه در عین سادگی درس های آموزنده بسیاری دارد !!!

  پس بیایید از این درس های آموزنده لذت ببریم .

این هم معرفی اجمالی کتاب :

برای شروع بد نیست نگاهی کنیم به چند جمله :

1 - قهرمانان مظهر توانایی‌های یک ملت هستند و به همین علت، اعتمادبه‌نفس و اعتماد ملی مردم را افزایش می‌دهند.

2 - باید برخی رشته‌‌ها که در داخل، دارای ریشه‌ی تاریخی و تجربه‌ی کافی است، مورد اهتمام و سرمایه‌گذاری بیشتری قرار گیرد.

3 - باید بر روی قواعد علمیِ رشته‌های ورزشی و تحقیقات علمی در این خصوص، توجه ویژه‌ای شود و فقط به تحقیقات علمی خارجی اکتفا نشود.

4 - وقتی متخصصان و صاحب‌نظران جوان ما توانایی دستیابی به موفقیت‌های بزرگ و خیره‌کننده در حوزه‌های پیچیده‌ی علمی را دارند، قطعاً در عرصه‌ی ورزش نیز توانایی تحقیقات علمی و ارائه‌ی نظریه‌های نو را خواهند داشت.

  این 4 جمله بخشی از بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در تاریخ 21 / 12 / 1391 و در جمع قهرمانان المپیک و پارا المپیک است . بد نیست یادآوری کنیم که شطرنج از تاریخی ترین و باسابقه ترین رشته های فکری / ورزشی در ایران همیشه سربلند است . چه پیدایش شطرنج را از هند بدانیم و چه از ایران ، مهم این است که بسط شطرنج در سطح جهانی از ایران بعد از اسلام بوده و به واسطه فتوحات اسلامی به کشورهای اروپایی رفته است . استفاده بزرگان ادب و دین پارسی از اصطلاحات و نوع حرکات مهره های شطرنج نشان دهنده اینست که نه تنها آن ها با این رشته آشنا بودند ، بلکه برای انتقال بعضی مفاهیم معرفتی ، ادبیاتی بهتر از الفاظ این رشته را کاربردی و رسا نمی دانستند .

  نکته دیگری که در باره این رشته می توان گفت اینست که یادگیری این رشته در فکر و روش تفکر و یادگیری علمی انسان نقشی بسزا دارد . علاوه بر اینها باید متذکر شویم که اصلاً شطرنج یک «علم ، هنر ، ورزش» است که قدرش و فواید آن کمتر مورد توجه قرار گرفته و اگر دست اندرکاران تعلیم و تربیت یکبار با نگاهی منصفانه و عالمانه ، بررسی معقولی پیرامون آن داشته باشند خود اذعان می کنند که این رشته در پرورش و رشد عقلانی / شخصیتی انسان تأثیری کم نظیر دارد . سخن دراین باره بسیار است و مجالی دیگر را طلب می کند ، ولی فقط و فقط برای روشن شدن یک ابهام باید پرسید : چرا رسانه ها بالاخص رسانه ملّی از کنار افتخارات و موفقیت های این رشته ورزشی براحتی می گذرد ؟! البته قبول دارم که بعضی رشته ها و موارد دیگر مثل : موفقیت های سینمایی ، ادبی و ... نیز مظلوم واقع می شوند و برخورد درستی با آن ها نمی شود ، امّا اگر شما سری به اخبار موفقیت های شطرنجی در چند سال اخیر بیاندازید متوجه می شوید که این رشته و مورد یکی از مظلوم ترین موارد این سلسله است . حال سؤال اینست که این عدم توجه از کم کاری فدراسیون شطرنج است یا رسانه ها ؟ در هر صورت یادمان نرود که : «قهرمانان مظهر توانایی‌های یک ملت هستند» و عدم انعکاس اخبار موفقیت های قهرمانان ؛ یعنی نفی توانایی های یک ملّت و این خسارت کمی نیست !!!

  نکته مهم دیگر اینست که ورزش در کشور ما کمتر از زاویه علم و علمی و آکادمیک دیده شده است . یادم نمی رود وقتی دانمارک سال ها قبل قهرمان فوتبال اروپا شد ، در مصاحبه ها آمده بود که یکی از دلایل موفقیشان استفاده و گوش کردن به حرف های روانشناس ورزشی تیم بوده است . با این حال هنوزم که هنوز است ما کمتر از این نکات بهره می بریم . برای مثالی دیگر می توان از کشتی نام برد که یکروز قهرمان جهانیم و یک وقت جزء سه تیم برتر هم نیستیم ! براستی چرا ؟ باز هم یادم نمی رود زمانیکه کشتی کار می کردم یکی از مربیان می گفت : از مربیان شوروی شنیدم که اگر ما استعدادهای شما را داشتیم ، برای سال ها اجازه نمی دادیم قهرمانی از دست مان برود . مقوله ارتباط علم و ورزش و نسبتشان در کشور ما چیزی شبیه مقوله علم و صنعت است !! یعنی بدون ارتباط این دو اصلاً حرکت کردن یک نوع اشتباه محسوب می شود و ما داریم سال ها این اشتباه را مرتکب می شویم . امّا این مشکل در رشته شطرنج بخاطر ماهیت آن کمتر اتفاق می افتد . یک شطرنجباز بدون دانش و علم لازم اصلاً امکان ندارد پیشرفت داشته باشد . هر شطرنجبازی براحتی می داند که هر چند مهارت یکی از مهمترین عوامل رشد در ورزش و این رشته است ، امّا مهارت در چه چیزی و چگونه بسیار مهم تر و اساسی تر است . این همان کاری است و همان عاملی است که با بررسی های علمی بدست می آید .

  برای رسیدن به استفاده از دیدگاه های علمی در ورزش علاوه بر تصمیم جدی و روشمندانه در این زمینه باید بدانیم که استفاده از تجربیات دیگران می تواند بسیار کار را زودتر به ثمر برساند . در واقع تجربه راه میانبری است که ما را از خطاهای احتمالی و همچنین تکرار گذشته ها بشکلی بیهوده مصون می دارد . در همین راستا در تمام رشته های ورزشی من جمله شطرنج استفاده از آثار محققانه و روزآمد از مهمترین کارهایی است که باعث ارتقاء نگاه ها و کارهای در حال اجرا در ورزش می شود و مسیر تأمّل ، تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف ورزشی را فراهم می کند . نکته قابل تأمل در اینجا اینست که باید دقت کنیم تا دچار آسیبی جدی که اکنون در علوم انسانی گریبانگیر آن هستیم نشویم ! از مهمترین آسیب ها پرداختن و توجه به آثاری در این زمینه است که تاریخ مصرف آن ها گذشته و یا ردیه های فراوان بر آن نوشته شده و دیگر از دور رقابت در عرصه علمی ، کنار گذاشته شده یا اگر هم چنین نیست آنقدر روش ها و بررسی ها و نمونه های بهتر و جدیدتر از آن آمده است که دیگر آن اثر بوی کهنگی می دهد .

  اگر ما بتوانیم از این آسیب پرهیز نماییم آنوقت ترجمه آثار برجسته و استفاده از تجربیات بزرگان و تئوریسین های بزرگ جهانی باعث می شود ما نیمی از راه را طی نماییم و برای رسیدن به تولید نظریات نو تنها نیاز به تفکر محققانه جمعی داریم که این یکی دیگر به همت ما برمی گردد و هماهنگی های لازم که باید توسط فدراسیون ها و دغدغه مندان رشته های ورزشی که نقش بزرگتری مجموعه ها را دارند هدایت شود .

  با توجه به مقدمه ای که بیان شد ، باید گفت در رشته شطرنج به تازگی کتابی ترجمه و منتشر شده است که کاملاً مصداق توضیحات بالا می باشد . آرتور یوسوپف روسی ، مقیم آلمان ، از برجسته ترین شطرنجبازان دو دهه آخر قرن گذشته ، سال ها مرد شماره 3 شطرنج جهان بعد از کاسپاروف و کارپف بوده است . او علاوه براین در کنار مارک دوورتسکی ، برجسته ترین تئوریسین تاریخ شطرنج  ، سال مربی بسیاری از استادان شطرنج و در رأس آن ها ویسواناتان آناند ، معروف به ببر مَدرَس و ویشی ، قهرمان حال حاضر جهان که آبان ماه امسال قرار است در مقابل کارلسن نروژی از عنوان خود دفاع کند ، می باشد .

  یوسوپف علاوه بر همکاری با دوورتسکی در خلق آثار بسیار ارزشمند مکتوب ، خود از چند سال قبل با انتشار کتاب های آموزشی 9 گانه :

«شطرنج خود را بسازید3  (Buld up your chess)  « جلد

«شطرنج خود را پیشرفت دهید 3 (Boost your chess)  «جلد

«شطرنج خود را متحوّل کنید» 3 (Chess Evolution)   جلد

 جایگاهی ویژه در بین نظریه پردازان تاریخ شطرنج پیدا کرد ، تا جایی که مدال بلیافسکی فدراسیون جهانی شطرنج را بالاتر از کاسپاروف و دوورتسکی ، به خود اختصاص داد . این مجموعه کتاب ها اکنون به عنوان معتبرترین کتاب های آموزشی توسط مربیان بزرگ تدریس می شوند و اعتبارش روز به روز بیشتر می گردد .

  با این توضیحات شاید بتوان گفت یکی از مهمترین کارهای فدراسیون ترجمه و در اختیار قرار دادن همین مجموعه نفیس برای مربیان شطرنج و بازیکنان مستعد باشد . استاد سید کاظم مرتضوی از پیشکسوتان و مربیان و مترجمین و فعالین شطرنج اکنون جلد اول از این مجموعه را ترجمه و چاپ نموده اند . ایشان که سال ها مربی رده های سنی ایران هستند و در سال های دور گذشته مربی گری رده های سنی کشور فرانسه را برعهده داشتند قبلاً کتاب «راه استادی در شطرنج» را با همکاری استاد علی بهروزی ترجمه کرده بودند و همچنین دو کتاب بسیار ارزشمند «تئوری های بنیادین در شطرنج» و «درس های آخربازی» را گردآوری و تألیف نموده بودند ، اکنون با این کار که قرار است ادامه یافته و بقیه جلدهای این مجموعه را نیز در آینده نزدیک منتشر کنند ، براستی خدمتی بزرگ به جامعه ورزشی کشور بالاخص شطرنج نموده اند . در کنار این فعالیت ها استاد مرتضوی بیش از  23 سال است که مجله ماهنامه شطرنج را با تمام مشکلات و پستی و بلندی های مطبوعات بصورت خصوصی منتشر می کنند .

   این کتاب 288 صفحه ای که علاوه بر مقدمه یوسوپف و مترجم ، مقدمه کوتاهی از آناند ، قهرمان حال حاضر شطرنج جهان ، را دارد در 24 فصل و یک خاتمه (تمرین های نهایی) تنظیم شده است . در هر فصل بعد از بیان نکات مبنایی و اشاره های بسیار استادانه 12 تمرین قرار داده شده است . در هر تمرین سادگی یا مشکل بودن آن مشخص شده و در قسمت جواب ها برای هر بخش از جواب امتیازی قرار داده شده و بعد از جمع امتیازات مشخص می گردد که باید فصل بعدی تدریس شود یا همین فصل مرور و بازخوانی گردد . بعضی از فصل های کتاب عبارتند از : مضمون های ماتی ، اصول پایه در مرحله شروع بازی ، ارزش سوارها ، مرکز نشاندن سوارها ، حمله دوگانه ، ترکیب ها ، نقاط ضعف ، ستون باز و پایگاه و ... . امیدواریم در آینده نزدیک شاهد انتشار بقیه جلدهای این مجموعه نفیس باشیم و با ترجمه آن مواد خام تولید نظریات نو در آموزش و رشد شطرنج کشور را در اختیار مربیان برجسته ایرانی ببینیم . 

  در پایان بد نیست به یک عبارت کوتاه از کتاب توجه کنیم : «اگر ما در شرایط خیلی بدی قرار بگیریم یا در وضعیتی کاملاً نومیدانه ، نباید به سرعت به شکست تن دهیم . ما باید به آخرین حربه دفاعی بیندیشیم ...» . کتاب «دیدگاه های نو در شطرنج ، شطرنج خود را بسازید ، ج1» را انتشارات شباهنگ با همکاری ماهنامه شطرنج در 288 صفحه با قیمت 9500 تومان منتشر نموده است .

 لینک این مطلب در سایت رخ را اینجا ببینید .

        با آرزوی موفقیت های بیشتر برای همه مترجمین محترم شطرنجی بالاخص استاد مرتضوی